2024-2025 Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Vize Cevap Anahtarı

 

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
HUKUK FELSEFESİ VE SOSYOLOJİSİ VİZE SINAVI ÖRNEK CEVAP ANAHTARI[1]

1. Kuçuradi etiğinde, ön yargılara ve kalıplara dayanarak yapılan ezbere değerlendirmeler değer biçme adını taşıyan değerlendirme türünü teşkil eder. (boşluğu doldurunuz)

2. Euthyphron ikileminin bugün hukuk felsefesi açısından anlam ve önemi nedir?

Euthyphron ikilemi, bugün de sürmekte olan “hukuki normativitenin tek kaynağı irade midir yoksa kural koyucu iradeyi de bağlayan ve belli bir iradeden kaynaklanmayan hukuki doğruluk yanlışlık (iyi yasa) ölçütleri var mıdır?” şeklinde kısaca ifade edilebilecek hukuk felsefesi tartışmasının ilk ifade ediliş biçimini oluşturur. Hukuki pozitivizm ile doğal hukuk ya da hukuki pragmatizm gibi kuramlar arasındaki tartışmalar da Euthyphron ikilemi ile bağlantılı olarak ve Euthyphron tartışmasının devamı olarak değerlendirilebilir. Hakeza aşağıda da ifade edileceği üzere Ortaçağ hukuk düşüncesinden Modern Hukuk düşüncesine geçiş Euthyphorn ikilemi bağlamında bir kutup değiştirme teşkil eder. Antik ve Ortaçağ’lardaki doğalcı/kozmolojik hukuk anlayışının yerini Hobbes’la birlikte iradeci bir anlayışın aldığını görürüz.

3. “Thomas Hobbes hukuk felsefesinde bir kırılma noktası teşkil eder” diyen bir kişi, bu iddiasını hangi temellere dayandırabilir?

Antik ve Ortaçağlardaki doğalcı/kozmik hukuk anlayışının yerini Hobbes’la birlikte iradeci bir anlayışın aldığını görürüz. Hobbes’a kadar doğada Tanrısal akıldan kaynaklanan bir düzen olduğu ve insanların da doğası itibariyle siyasal hayvanlar (zoon politikon) olmaları bakımından bu doğal düzene uygun olacak şekilde kendi yaşamlarını ve toplumlarını düzenlemesi gerektiği düşüncesi kabul görmüştür. Platon’dan Aquinolu Tommaso’ya kadar bu düşünce çizgisi izlenebilir. Hobbes ise bu düşünceye tümüyle karşıt bir görüşü ortaya koymuştur. Ona göre doğada düzen yoktur. Düzen doğal olarak var olmayan, ancak iradeyle kurulan bir şeydir. Doğa hali karmaşanın, belirsizliğin ve kuralsızlığın egemenliğindedir. İnsanlar doğaları itibariyle siyasal varlıklar değillerdir ancak çıkarları öyle gerektirdiği için iradeleri ile toplumu ve siyasal düzeni kurarlar. İradenin dışında bir kural kaynağı yoktur. Tespit edilebilir en yüce irade olan egemenin iradesi hukuki doğruluk ve yanlışlık bakımından tek başvuru merciidir. Egemenin iradesinin üzerinde, onu sınırlayan ya da ona ölçüt teşkil edebilecek başka bir normatif (doğa, tanrısal akıl, ebedi akıl vs.) kaynak yoktur. Bu görüş Hobbes’tan sonra kabul görmüş, doğalcı/kozmolojik hukuk kuramlarının geri plana itilmesine ve pozitivist hukuk kuramlarının hukuk felsefesi alanında hakimiyet kurmasına yol açmıştır.

4. Durkheim’a göre toplumsal bilinç ve devlet bilinci (idari bilinç) arasında ne gibi farklar vardır? Örneklerle açıklayınız.

Durkheim’a göre devlet toplumun düşünme organıdır. Uzmanlardan oluşur. Devlet, toplumsal bilinçte muğlak halde bulunan tasarımları berraklaştırır. Bu bakımdan: -          Toplumsal bilinç: Dağınık, kısmen bilinçdışı, önyargılı, öngörüsüz, manipülasyona açık, kendiliğinden ve inceliksizdir. -          Yönetsel bilinç: Örgütlü, derli toplu, hesapçı, odaklanmış ve berraktır. Sözgelimi toplumun bir aşının yararı veya zararı konusunda uzman görüşüne sahip olması beklenemez, korku, kaygı veya yanlış yönlendirmelerde hareket edebilir ancak devlet, bünyesinde barındırdığı tıp uzmanları ile irrasyonel öğelerden uzak uzun vadeli bir politika oluşturabilir. Toplum öfke ve korku ile idam cezası talep ederken, devlet bünyesinde barındırdığı hukukçuların uzmanlığına başvurarak bunun suçla mücadelede doğru bir yöntem olmadığı sonucuna ulaşabilir. Bu nedenle Durkheim’a göre, devlet yalnızca toplumun ne istediğini değil, aynı zamanda onun için faydalı olanı aramalıdır. Devlet halktan aldığını düşünüp tartmalıdır. Zaten onun varlık nedeni bir düşünce organı olmasıdır. Bu açıdan devletin vatandaşların isteklerine indirgenmesi kabul edilemez.

---

[1] Yanıtlar örnek niteliğindedir. Öğrencilerden birebir aynı cümleler beklenmez. Doğru bilgiler ve bağıntılarla oluşturulmuş başka yanıtlar da tam puan alabilir.