AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ 2019-2020 ÖĞRETİM YILI HUKUK FELSEFESİ ve SOSYOLOJİSİ ARA SINAVI - 08.01.2020
CEVAP ANAHTARI[1]
1. Pragmatist feminist hukuk kuramcılarına göre cinsiyet eşitsizliği temelli toplumsal sorunlar birer ‘çifte açmaz’ içermektedir. Bu nedenle bu sorunlara bir ‘ikili adalet kavrayışı’ ile yaklaşılmalıdır. Bu tezi kısaca açıklayınız. ‘Pozitif ayrımcılık’ bu tez çerçevesinde nasıl değerlendirilebilir? (30 Puan)
Pragmatist feministlere göre cinsiyet eşitsizliği temelli toplumsal sorunlarda bir yönde hareket edildiğinde eşitlik ideali ihlal edilmekte, ideali gözeten bir karar verildiğinde de tarihsel eşitsizliğin halihazırdaki mağdurlarının durumu daha da zorlaştırılmaktadır. Bu çifte açmazları göz önünde tutarak pragmatist feministler adaleti de iki minvalde düşünmeyi önerir. Birinci minvalde adalet bir ideal dünya tasarımıdır. Hayal edilebileceklerin en iyisidir. İkinci minvalde ise adalet ideal olarak düşünülmez. Bu minvalde adalet hayal edilebileceklerin değil içinde bulunulan durum bakımından yapılabileceklerin en iyisidir. Adaletin ilk türü bir ideal olarak her zaman akılda tutulmalıdır. Ancak bu ideale giden yolda her sorun ve her çelişki tek tek ele alınmalı ve her sorunda dezavantajlı konumda olanların mevcut durumunu iyileştirecek ve onları güçlendirecek olan seçeneğe yönelinmelidir.(15 p) Pozitif ayrımcılıkla ilgili de böyle bir çifte açmaz bulunmaktadır. Pozitif ayrımcılık ideal olan eşitliğe aykırıdır. İdeal bir dünyada hiçbir cinse negatif veya pozitif hiçbir ayrımcılığın yapılmaması veya ayrıcalığın tanınmaması gerekir. Ancak pozitif ayrımcılık yapılmadığı takdirde tarihten tevarüs eden ve halihazırda olan eşitsizliklerin ortadan kaldırılması da zorlaşacaktır. Pragmatist feminist bir perspektiften bakıldığında pozitif ayrımcılık meselesine de ikili adalet kavrayışıyla yaklaşılır. Pozitif ayrımcılık hayal edilebileceklerin en iyisi değildir ama dezavantajlı konumda olanların mevcut durumunu iyileştirecek ve onları güçlendirecek seçenek olmasından dolayı içinde bulunulan durum bakımından yapılabileceklerin en iyisidir.(15 p)
2. Tanıma kuralının içeriğinde ahlaki ölçütlere yer verilmesi, hukuk uygulamasında ne gibi bir soruna yol açar? (20 Puan)
Her hukuk uygulayıcısının yasaları uygularken, yasaların içeriğine ilişkin ahlaki değerlendirme yapmak ve onların tanıma kuralında belirtilen ahlaki ölçüte uyup uymadığını tespit etmek, diğer bir deyişle o sisteme ait bir hukuk kuralı olup olmadıklarını belirlemek durumunda kalmasına yol açar. Bu noktada nesnelliğin sağlanması mümkün olamayacağından ülke genelinde hukuk ve yargı birliği ve hukuki öngörülebilirlik tehlikeye girer. (20p)
3. “Suç kanuna aykırı değil kanuna uygun eylemdir. Sadece kanuna uygun eylemler cezalandırılabilir” diyen bir hukukçu, bu dönem görüşlerini incelediğimiz hukuk kuramcılarının hangisinden etkilenmiş olabilir? Kısaca açıklayınız. (20 Puan)
Kelsen’den etkilenmiş olabilir(10p). Zira Saf Hukuk Kuramı’na göre belli bir davranışı hukuka aykırı fiil yapan şey, hukuk normunda bu davranışın belli bir sonucun koşulu olarak belirlenmiş olmasıdır. Dolayısıyla her ne kadar bu eyleme hukuka aykırı eylem desek de bu eylem bilakis kanunda belirtilen eylemdir. Hukuk bu eylemle ne çiğnenir ne de kırılır; bilakis, hukuk asli işlevine bu eylem vasıtasıyla ulaşır.(10)
4. Fiona’nın, Rachel ve Nora Bernstein ile ilgili kararını İoanna Kuçuradi nasıl değerlendirirdi? (30 Puan)
Kuçuradi bu kararı doğru değerlendirme çerçevesinde anlama, eylemin değerini belirleme ve eylemin değeri ile insan değeri arasında bağlantı kurma aşamalarından geçerek değerlendirirdi. (10p)
Anlama aşamasında Kuçuradi, Fiona’nın kararına giden süreçte yer alan kişiler, olaylar ve davanın konusu hakkında bilgi sahibi olurdu. Bu çerçevede Rachel ve Nora’nın kapalı bir Yahudi cemaatinde yer alan bir ailenin kızları olduğu, anne ve babalarının boşanmış olduğu, velayetin anne ve baba arasında paylaştırılmış olduğu, davanın çocukların eğitimlerine ilişkin olduğu, babanın aile içinde kapalı geleneksel bir yetiştirmeyi talep ettiğini, annenin ise örgün ve karma bir usulde kızların çağdaş bir eğitim almasını istediğini ve nihayet Fiona’nın annenin talebinin çocukların refahına daha uygun olduğu yönündeki hükmünü tespit ederdi. (5p)
Eylemin değerini belirleme aşamasında alternatif eylem olanakları tespit edilirdi. Zira bir nesnenin değerini belirleyen içinde bulunduğu kümede onu diğerlerinden ayıran özellikleridir. Bu doğrultuda Fiona’nın içinde bulunduğu konumda başka ne tür karar verebileceği hakkında varsayımlarda bulunulur. Örneğin Fiona’nın babayı haklı bulması veya başka tür karar olanakları düşünülür. Fiona’nın verdiği karar ile diğer karar olanakları arasındaki farklar tespit edilir. (5p)
Eylemin değeri ile insanın değeri arasında bağlantı kurma aşamasında, ikinci aşamada belirlenen alternatif eylem olanakları insanın değeri ile bağlantısı üzerinden değerlendirilecektir. Kuçuradi’ye göre insan akıl, etik, estetik, teknik ve benzeri birçok olanakla donatılmış olmakla diğer canlılardan ayrılır. İnsanın değerini belirleyen bu bakımdan bu insani olanaklardır.(5p) Alternatif eylem olanaklarına baktığımızda sözgelimi kızların babanın isteği doğrultusunda örgün eğitimden uzak, geleneksel kapalı cemaat ortamında yetişmesi yönünde bir karar onların etik, estetik, teknik ve benzeri birçok olanaklarını gerçekleştirme, bilkuvve olarak onlarda bulunanı bilfiil ortaya koyma bakımından engellenmelerine neden olacaktır. Kızların annenin talebi doğrultusunda çağdaş eğitim almaları bu olanaklar bakımından diğer alternatife göre insanın değerini daha çok koruyan ve geliştiren bir karar olduğu söylenebilir. Dolayısıyla son kertede Fiona’nın kararını Kuçuradi doğru bir karar olarak değerlendirecektir. (5p)
5. Hakkaniyete dayalı adalet teorisi hangi düşünüre aittir? Bu düşünüre göre adil bir toplum hangi iki temel ilke üzerine bina edilebilir? (10p)
Bu teori John Rawls’a aittir(4p). Rawls’a göre adil bir toplum şu iki temel ilke üzerine inşa edilir:
1. Her bireyin herkesinkine benzer en geniş ve eşit temel hak ve özgürlüklere sahip olma hakkı vardır.(3p)
2. Tüm pozisyonlar toplumdaki herkese açık şekilde olmalı, sosyal ve ekonomik eşitsizlikler toplumda en dezavantajlı konumda olanların lehine olacak şekilde düzenlenmelidir”(3p)
